Bazilika madhështore e Dyzetë Shenjtorëve ka shërbyer si seli peshkopale. Kisha e manastirit përbëhej nga naosi, nartekse dhe një çati madhështore. Në anën perëndimore të kishës ishin të vendosura dy nartekse, prej të cilëve pelegrinët sodisnin panoramën e gjirit të Sarandës dhe ngushticës së Korfuzit. Hyrja në kishë realizohej nëpërmjet tri dyerve të mëdha. Muret e kishës janë rrënuar gjatë Luftës së Dytë Botërore, në vitin 1944 nga artileria Britanike.

Në anën e jashtme të mureve perëndimorë dhe veriorë gjenden katër mbishkrime me tjegulla të kuqe dhe copa qeramike, të cilat përmendim tre emra dhuruesish, Qirjakon, Theodhorin, Parigorin, ndërsa dhuruesit të katërt i dihet vetëm shkronja e parë e emrit (M). Mbishkrimet janë lutje të shkruajtura në gjuhën greke drejtuar Zotit për mbrojtien e dhuruesve.

Bazilika e Dyzetë Shenjtorëve është shpallur monumet kulture në vitin 1970.

Arsyeja që ky manastir ishte kthyer në një qendër pelegrinazhi buron nga gojëdhanat që lidhen me “Kulti i Dyzetë Shenjtorëve të Sebastisë”.

Në vitin 320, në Sebasti të Armenisë u martirizuan 40 shenjtorë. Ata qenë ushtarë nga vende të ndryshme, por shërbenin në të njëjtin repart. Guvernatori i provincës Agrikola i kishte komunikuar armatës së tij një dekret të Likinit, i cili i urdhëronte të gjitha legjionet të bënin flijime për perënditë pagane. Grupi prej 40 ushtarësh u paraqit tek eprorët dhe deklaruan se ishin të krishterë. Guvernatori mendoi t’i ekzekutonte me anën e një torture të mundimshme. Ai urdhëroi që shenjtorët t‘i zhvishnin dhe t‘i hidhnin në liqenin e akullt të Sebastisë. Për t`i tunduar më shumë, pak më larg përgatitën një banjo të nxehtë. Ai që do të pendohej dhe s’do të pranonte t`i bëhej fli perëndive, do të shkonte në banjo për t`u ngrohur. Martirët vrapuan drejt pellgut, u zhveshën dhe u krodhën në liqenin e akullt. Mjerisht njeri prej tyre u tundua, braktisi ujin e ftohtë të liqenit dhe u hodh në banjon e nxehtë, por në vend të shpëtonte gjeti vdekjen.

Njërit prej rojeve iu shfaq një vizion. Ai vuri re se prej qiellit po zbrisnin kurora mbi kokat e 39 ushtarëve, që gjendeshin në ujrat e ftohta të liqenit. Njëra prej kurorave qëndronte në qiell, pra ishte ajo e ushtarit që dezertoi, prandaj roja u zhvesh dhe u hodh në ujë. Kështu u plotësua numri i 40 martirëve. Emrat e tyre janë: Kirion, Klaud, Domn, Sevirian, Eftik, Kirill, Theudhul, Vikrat, Agiu, Isik, Evnoik, Meliton, Ilia, Aleksandër, Saqerdon, Ual, Prisik, Hudhion, Irakli, Ekdhiq, Joan, Filoktimon, Flavio, Ksanth, Valer, Nikolla, Athanas, Theofil, Lisimak, Gai, Klaud, Smarad, Sisin, Leont, Aet, Akaq, Domet, Gorgon, Julian dhe Agall. Të krishterët pasi i dogjën trupat e shenjtorëve, hirin e tyre e hodhën në lumë.

Nga Sebastia kulti i Dyzetë Shenjtorëve është përhapur në Mesdheun Lindor. Shën Grigori i Nisës në librin e tij “Jeta e Makrinës” përmend një martirium të Dyzetë Shenjtorëve të Sebastisë. Dyzetë Shenjtorët e Sebastisë nderoheshin edhe në Qesari, ku reliket e shenjta mbaheshin në një martirium. Këtë fakt e përmend Shën Vasili i Madh (330-379) në shkrimet e tij. Manastire të dedikuar Dyzetë Shenjtorëve gjendeshin në Kalcedoni dhe në Theodosiopolis të Armenisë. Ndërsa në Kostandinopojë qenë nëntë kisha detikuar Dyzetë Shenjtorëve.

Rrethanat se si u sollën reliket e Dyzetë Shenjtorëve nga Sebastia në Sarandë janë të panjohura. Gjithsesi, prania e manastirit dhe pelegrinët e shumtë që vinin nga vise të largëta për të nderuar martirët, vërteton faktin që reliket kanë ekzistuar. Pelegrinët hynin në dhomën e nëndheshme nëpërmjet një kalimi në anën veriore të kishës.

Përhapjen e kultit të Dyzetë Shënjtorëve në viset shqiptare e vërtetojnë ikonat e afresket e shumtë që paraqesin martirizimin e tyre edhe në vende të tjera si në bazilikën e rrënuar të Peshkëpisë, në Nivicë; në manastirin e Kakomesë, në kishën “Lindja e Shën Mërisë” në Elbasan.